Ekshumacja to wydobycie zwłok lub szczątków ludzkich z miejsca pochówku w celu przeniesienia ich w inne miejsce. Możliwości jej przeprowadzenia szczegółowo określają obowiązujące w Polsce przepisy prawa.
Przeprowadzenie ekshumacji może nastąpić na wniosek tych osób, które są uprawnione do pochowania zwłok. Musi to być dobrze umotywowana prośba, której zasadność rozpatrzy państwowy inspektor sanitarny. Nie jest to czynność, która jest przeprowadzana często. Aby została udzielona zgoda na jej wykonanie, muszą zaistnieć poważne powody. O przeprowadzeniu ekshumacji może również zdecydować prokurator lub sąd jeżeli uzna, że tylko w ten sposób można wyjaśnić sprawę, której ta czynność dotyczy.
Państwowy inspektor sanitarny może także zarządzić jej wykonanie wtedy, gdy cmentarz ma przestać pełnić swoją dotychczasową funkcję, ponieważ ten teren zostaje przejęty przez nowego właściciela. Ekshumacja może zostać również zlecona, gdy wniosek jej dotyczący złoży u właściwego w danym przypadku wojewody Prezes Instytutu Pamięci Narodowej. Wtedy wojewoda zobowiązany jest do jego rozpatrzenia i wydania decyzji w tej sprawie. Zwłoki tych osób, które zmarły na choroby zakaźne, nie mogą być ekshumowane na prośbę osób uprawnionych do pochówku przed upływem 2 lat od dnia, w którym nastąpił zgon.
W trakcie trwania tej czynności w pobliżu miejsca, w którym trwają prace, mogą przebywać jedynie te osoby, które należą do grona najbliższej rodziny zmarłego.
